Historie nieznane: Otylia Teszner-Groth

Otylia Teszner-Groth (1909–1990)

Urodziła się 19 października 1909 roku w Różnowie koło Olsztyna w rodzinie Izydora i Otylii z Golanów. Była ich trzecim dzieckiem. Miała trzech braci: Józefa, Wiktora i Huberta.

W 1916 roku zaczęła naukę w miejscowej szkole ludowej.

Od 1920 roku uczęszczała na zajęcia polskiej szkółki w Różnowie, otwartej krótko przed plebiscytem. W dokumentach archiwalnych nie ma potwierdzenia aby w tej wsi istniała w tamtym okresie polska szkoła. W 1923 roku otrzymała świadectwo ukończenia niemieckiej szkoły ludowej w Różnowie.

W 1924 roku udała się do Dałek koło Gniezna na jeden z turnusów Uniwersytetu Ludowego, prowadzonego przez ks. Antoniego Ludwiczaka, w 1920 roku związanego z Warmią.

Rok później, dzięki stypendium Polsko – Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na Warmię podjęła naukę w królewieckim Seminarium dla Nauczycieli Przedszkolnych Krause. Przebywając w Królewcu często gościła u konsula Zygmunta Merdingera aby lepiej przyswoić sobie język polski. W tym samym roku opuściła jednak Królewiec aby odbyć miesięczną praktykę w przedszkolu w Poznaniu.

21 marca 1927 roku ukończyła niemiecką szkołę przygotowującą wychowawczynie przedszkolne w Królewcu, następnie udała się na Powiśle na zaproszenie Heleny Sierakowskiej aby rozpocząć pracę w przedszkolu w Starym Targu. Do jej obowiązków należało również prowadzenie miejscowego koła Kobiet Chrześcijańskich pod wezwaniem św. Kingi. W tym samym roku została również wezwana do Olsztyna przez kierownika Polsko – Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na Warmię Franciszka Barcza. Miała pomóc w prowadzeniu ochronki w Chaberkowie. Wówczas zajęła się również organizacją przedszkola w Gietrzwałdzie.

Po otwarciu przedszkola w Gietrzwałdzie została przeniesiona do Nowej Kaletki aby w doprowadzić tam do urządzenia przedszkola. Otwarcie polskiego przedszkola w Nowej Kaletce nastąpiło w 1928 roku. Było to najliczniejsze przedszkole na Warmii. W zajęciach brało udział aż 30 dzieci.

Jesienią 1928 roku Otylia zaczęła prowadzić zajęcia w przedszkolu z młodzieżą pozaszkolną.

10 kwietnia 1929 roku nastąpiło uroczyste otwarcie polskiej szkoły w Nowej Kaletce. Kilku przedszkolaków podjęło w niej naukę. Pierwszym nauczycielem szkoły w Nowej Kaletce został Edward Turowski.

Bardzo angażowała się również w tworzenie społeczności harcerskiej. Już w 1934 roku w polskich szkołach na Warmii, w tym także w Nowej Kaletce, zaczęła tworzyć drużyny harcerskie.

Brała udział w uroczystościach zaślubin Rodła z Wisłą, które odbyły się w Warszawie.

Ukończyła liczne kursy: wychowania fizycznego, świetlicowo – teatralny oraz kurs dla bibliotekarzy.

W 1935 roku brała udział w Zlocie Młodzieży Polskiej z Zagranicy, który odbył się w Warszawie.

Kiedy w Olsztynie w 1935 roku postanowiono powołać Hufiec Wschodniopruski Otylii Teszner powierzono funkcję Sekretarza. Po dwóch latach Hufiec przemianowano na Warmiński a ją mianowano jego komendantką. Odtąd zamieszkała w Olsztynie.

Wraz ze swoim przyszłym mężem brała udział w kursie kukiełkowym organizowanym przez Światowy Związek Polaków z Zagranicy. Zdobyte umiejętności pozwoliły na otwarcie w Olsztynie teatrzyku kukiełkowego Bajka. Razem z teatrzykiem polscy nauczyciele odwiedzili wszystkie szkoły polskie na Warmii.

Pod jej kierownictwem odbył się w Olsztynie pierwszy zlot drużyn harcerskich z terenu Warmii. Znaczną pomoc w pracy harcerskiej Otylii Teszner okazał Ryszard Knosała.

31 stycznia 1939 roku w Urzędzie Stanu Cywilnego w Olsztynie odbył się jej ślub z Józefem Grothem. Przyjęła wówczas obywatelstwo polskie. Następnego dnia w dywickim kościele ten związek pobłogosławił ks. Wacław Osiński. Po ślubie zamieszkała ponownie w Nowej Kaletce gdzie jej mąż był polskim nauczycielem.

Kilka miesięcy po ślubie razem z mężem została aresztowana i osadzona w olsztyńskim więzieniu a następnie deportowana do obozu koncentracyjnego koło Królewca. Między uwięzionymi była jedyną kobietą.

Rok po osadzeniu, w 1940 roku, znów powróciła do więzienia w Olsztynie, gdzie wraz z innymi kobietami wykonywała różnego rodzaju prace porządkowe.

W tym samym roku przetransportowano ją do obozu koncentracyjnego w Ravensbruck, gdzie otrzymała numer 3958 jako więzień polityczny. Pracowała w szwalni.

W maju 1942 roku w obozie koncentracyjnym w Dachau zmarł jej mąż Józef Groth.

W kwietniu 1945 roku nastąpiła ewakuacja obozu w Ravensbruck, w którym spędziła prawie pięć lat. Powróciła do rodzinnego Różnowa. Utworzyła tam szkołę podstawową i zaczęła w niej nauczać.

Podjęła wówczas również pracę w internacie Gimnazjum Żeńskiego w Olsztynie. Ówczesna dyrektor skierowała ją na obóz harcerski do Warszawy. Po powrocie rozpoczęła organizowanie drużyn harcerskich na Warmii.

Od 1945 roku była związana z „Ligą Kobiet”

W roku 1947 objęła stanowisko instruktora wychowania przedszkolnego w Inspektoriacie Oświaty w Szczytnie oraz instruktorem wychowania przedszkolnego Inspektoriatu Oświaty w Lidzbarku Warmińskim.

W 1957 roku zostały opublikowane w prasie trzy bajki opracowane przez nią literacko Jak Katrynka z diabłem tańcowała, Jak chłop mazurski diabła oszukał oraz Niech mi kto łeb łotrze, ja posiedzę gdzie dobrze.

 W 1976 roku nakładem olsztyńskiego Wydawnictwa Pojezierze ukazały się jej obozowe wspomnienia zatytułowane Gdy zabrakło miłości.

Rok później wpisano ją do Księgi Honorowej Samorządu Mieszkańców Olsztyna – Miejskiej Rady Narodowej, za pionierską i wieloletnią działalność społeczno – zawodową w dziedzinie wychowania przedszkolnego na terenie miasta.

W tym samym roku otrzymała również nagrodę regionalną Stowarzyszenia PAX im. Michała Lengowskiego za szczególne zasługi w upowszechnianiu wiedzy o polskim trwaniu na Warmii, w tym także za wspomnienia Gdy zabrakło miłości.

W wydanym przez Instytut Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych „Zeszycie pedagogicznym” zostało zamieszczone jej wspomnienie Pracowałam tu dla sprawy polskiej.

W latach późniejszych wielokrotnie publikowane były teksty jej autorstwa, m.in. tom wspomnień W kręgu spraw ojczystych.

Przyznano jej wiele nagród oraz odznaczeń: Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Odznakę „Przyjaciel dziecka”, Odznakę Tysiąclecia Państwa Polskiego, Harcerską Jubileuszową Honorową Odznakę Instruktorską, Medal Komisji Edukacji Narodowej oraz Krzyż Zasług dla ZHP.

19 października 1989 roku w Sali Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie odbyła się uroczystość 80 – lecia jej urodzin.

9 marca 1990 roku po krótkiej chorobie zmarła w Szpitalu Miejskim w Olsztynie. Jej pogrzeb odbył się 16 marca 1990 roku na cmentarzu komunalnym przy ulicy Poprzecznej.

W rocznicę urodzin 19 października 1991 roku w klubie stowarzyszenia Civitas Christiana w Olsztynie odbyła się wieczornica poświęcona jej pracy pedagogicznej i działalności publicznej. Fragmenty prozy z książek wspomnieniowych Gdy zabrakło miłości i W kręgu spraw ojczystych odczytała aktorka Teatru im. Stefana Jaracza – Wanda Bajerówna.

Źródła:

Literaci & literatura Warmii i Mazur, Józef Jacek Rojek, Fundacja Środowisk Twórczych w Olsztynie 2008

Ludzie Olsztyna, Jan Chłosta, Druk: „Posłaniec Warmiński”, Olsztyn 2003

Olsztyńskie Biografie Literackie 1945-1988, Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, praca zbiorowa pod red. Jana Chłosty, Olsztyn 1991

I do Warmii przylgnęła, przyrosła. Wspomnienia o Otylii Grotowej, Wstęp i opracowanie Jan Chłosta, red. tech. A. Taborski, Olsztyn 1999

Dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu „Patriotyzm Jutra"